انحراف چشم یا استرابیسم، در واقع همراستا نبودن چشم‌ها است. در این بیماری، که سابقاً به «لوچی» نیز شناخته می‌شده، یکی از چشم‌ها به جهتی متفاوت با چشم دیگر نگاه می‌کند و در همان حالت، قرار می‌گیرد.
در خصوص سازوکار ایجاد این بیماری، باید گفت در افرادی که انحراف چشم دارند، هر یک از عضلات کنترل‌کننده حرکات چشم، دچار اختلال می‌شوند و نمی‌توانند چشم را به سمت خود بکشند. در نتیجه، چشم درگیر در جهت مخالف عضله مختل، منحرف می‌شود.
۶ علامت استرابیسم به‌صورت رایج
معمول‌ترین علائم انحراف چشم در کودکان و بزرگسالان یا لوچی عبارت‌اند از:
- دوبینی
- سردرد
- خستگی چشم
- دشواری در مطالعه
- کج‌کردن یا چرخاندن سر
- بستن یا پوشاندن یک چشم هنگام نگاه‌کردن به اجسام نزدیک و دور یا در نور شدید
انواع استرابیسم یا لوچی
رایج‌ترین نوع تقسیم‌بندی انحراف چشم بر اساس جهت انحراف و به شرح زیر است:
انحراف چشم با چرخش در جهت افقی
- چرخش به داخل: استرابیسم همگرا یا ازوتروپیا (Esotropia)
- چرخش به بیرون: استرابیسم واگرا یا اگزوتروپیا (Exotropia)
انحراف چشم با چرخش در جهت عمودی
- چرخش به بالا: استرابیسم رو به بالا یا هایپرتروپیا (Hypertropia)
- چرخش به پایین: استرابیسم رو به پایین یا هایپوتروپیا (Hypotropia)
انحراف چشم بر اساس الگوی بروز
- انحراف چشم گهگاهی، متناوب یا گذرا: این حالت به انحراف چشم پنهان نیز معروف است.
- انحراف در یک چشم یا یک‌طرفه: فقط یک چشم درگیر می‌شود.
- انحراف متناوب بین دو چشم یا دوطرفه: گاهی در یک چشم و گاهی در چشم دیگر، دیده می‌شود.
انواع انحراف چشم از لحاظ شیوع بیشتر نیز عبارت‌اند از:
- استرابیسم همگرا یا ازوتروپیای تطابقی: این نوع اغلب در افرادی رخ می‌دهد که دوربینی اصلاح‌نشده دارند و سابقه خانوادگی چشم‌هایی که به داخل می‌چرخند. به دلیل ارتباط بین توانایی تمرکز و جهت‌گیری چشم‌ها، تلاش بیشتر برای تمرکز بر اجسام دور می‌تواند باعث چرخش چشم‌ها به سمت داخل شود.
- استرابیسم واگرای متناوب یا اگزوتروپیای متناوب: در این نوع، یک چشم بر هدف تمرکز می‌کند در حالی که چشم دیگر به سمت بیرون می‌چرخد. معمولاً چشم‌ها به صورت متناوب بین نگاه مستقیم و چرخش به بیرون تغییر می‌کنند.
- استرابیسم همگرا در نوزادان یا ازوتروپیای مادرزادی: در این نوع، نوزادان قبل از ۶ ماهگی نشان‌دهنده چرخش قابل‌توجه هر دو چشم به سمت داخل هستند. معمولاً میزان قابل‌توجهی دوربینی وجود ندارد و عینک نمی‌تواند این مشکل را برطرف کند. در ابتدا ممکن است این چرخش به صورت گهگاهی رخ دهد، اما به سرعت به یک حالت دائمی تبدیل می‌شود.
این نوع لوچی در زمان نگاه کردن به فاصله دور و نزدیک دیده می‌شود. درمان معمولاً شامل جراحی روی ماهیچه‌های یکی یا هر دو چشم برای اصلاح هم‌راستایی است.
زمان بروز انحراف چشم یا استرابیسم
معمولاً انحراف چشم در نوزادان و کودکان خردسال ظاهر می‌شود و اغلب تا سن ۳ سالگی تشخیص داده می‌شود. اگر چه، حرکت همراه با انحراف نوزادان تازه متولد شده به‌صورت گهگاهی، طبیعی است، اما حتماً نکات زیر را در این مورد جدی بگیرید:
- تا ۳ الی ۴ ماهگی، چشمان نوزاد باید بر اشیای کوچک، بدون انحراف تمرکز کنند؛
- تا ۶ ماهگی، نوزاد باید بتواند بر اشیای دور و نزدیک، بدون انحراف تمرکز کند؛
- بروز ناگهانی انحراف چشم، به‌خصوص همراه با دوبینی، در کودکان بزرگ‌تر یا بزرگسالان، ممکن است نشاند‌دهنده اختلال عصبی جدی باشد و نیاز به مراجعه فوری به چشم‌پزشک دارد.
انحراف چشم کاذب یا سودو استرابیسم چیست؟
انحراف چشم کاذب به حالتی گفته می‌شود که چشمان نوزادتان، دارای انحراف به نظر برسند، در حالی که اینطور نیست و صرفاً به‌دلیل پوست اضافی در گوشه‌های داخلی چشم یا تخت‌بودن پل بینی نوزاد رخ می‌دهد.
این مسأله با رشد و تکامل صورت نوزاد، خود به خود برطرف می‌شود.
علت انحراف چشم کودکان یا لوچی چیست؟
دو علت استرابیسم عبارت‌اند از:
- اختلال در کنترل عصبی-عضلانی حرکت چشم از سمت مغز
- اختلال در خود عضلات چشم
عوامل مستعدکننده ابتلا به انحراف چشم در بزرگسالان و کودکان چه چیزهایی هستند؟
مواردی که احتمال انحراف چشم در افراد را افزایش می‌دهند شامل موارد زیر می‌شود:
- سکته مغزی (شایع‌ترین علت انحراف چشم بزرگسالان)
- هیدروسفالی یا تجمع مایع در مغز نوزاد
- ضربه به سر و آسیب به عضلات چشم
- بیماری گریوز (نوعی پرکاری تیروئید)
- ضعف بینایی یک‌طرفه (در یک چشم)
- سابقه خانوادگی استرابیسم
- عیوب انکساری چشم اصلاح‌نشده
- مشکلات دستگاه عصبی
- تومورهای مغزی
- سندرم داون
- فلج مغزی
عوارض انحراف چشم یا استرابیسم چیست؟
در صورتی که استرابیسم در زمان مناسب تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند عوارض ناخوشایندی به دنبال داشته باشد:
- سردرد
- دوبینی
- تاری دید
- فشار چشم
- خستگی چشم
- اختلال بینایی سه‌بعدی
- ضعف دائمی بینایی در چشم
- تنبلی چشم یا آمبلیوپی (Amblyopia)
- کاهش اعتماد به نفس کودک یا فرد بزرگسال
- نادیده‌گرفته شدن مسأله زمینه‌ای عامل انحراف چشم در بزرگسالان و کودکان (مانند تومور مغزی)
تشخیص انحراف چشم و تست انحراف چشم چگونه صورت می‌گیرد؟
تشخیص استرابیسم کودکان با سن بیشتر از ۴ ماه که انحرافی در چشمان خود دارند، الزامی است. این تشخیص توسط چشم‌پزشک یا بینایی‌سنج انجام شده و شامل اجزای زیر است:
- شرح حال: علائم، سابقه خانوادگی، سایر بیماری‌ها، داروهای مصرفی، …
- حدت بینایی: معاینه قدرت بینایی چشم با چارت اسنلن (همراه با حروف E در جهات مختلف)
- انکسار نور: بررسی چشم با استفاده از یک سری عدسی‌های اصلاحی جهت اندازه‌گیری نحوه تمرکز نور.
- بررسی هماهنگی و تمرکز: جهت ارزیابی میزان هماهنگی در حرکت چشم‌ها
- معاینه با اسلیت لمپ: برای معاینه دقیق اجزای داخلی چشم، مانند قرنیه
درمان انحراف چشم در بزرگسالان و کودکان با چه چیزی انجام می‌شود؟
راه‌های مختلفی برای درمان انحراف چشم در کودکان و بزرگسالان وجود دارد، که به صلاحدید چشم‌پزشک و بر اساس شرایط شما تعیین می‌شوند، شامل:
- تمرینات چشم یا ارتوپتیک: این تمرینات به‌ویژه در انحراف همگرایی چشم‌ها (اگزوتروپی) مؤثر هستند.
- لنزهای منشوری: لنزهای ویژه‌ای هستند که نور ورودی به چشم را منحرف کرده و باعث کاهش دوبینی می‌شوند.
- جراحی عضلات چشم یا عمل انحراف چشم (Strabismus surgery): در جراحی انحراف چشم کودکان یا بزرگسالان، با تغییر موقعیت عضلات، انحراف چشم را از بین می‌برند.
- بستن چشم (Patching): برای درمان تنبلی چشم (آمبلیوپی) که ممکن است همراه با استرابیسم وجود داشته باشد. بهبود بینایی همچنین ممکن است به کنترل انحراف چشم در کودکان کمک کند.
- داروها: در مواردی که انحراف چشم کودکان، ناشی از عضلات بیش‌فعال باشند، برخی قطره‌ها، پمادها یا تزریق بوتاکس (سم بوتولینوم و فلج‌کننده عضلات)، می‌توانند به‌تنهایی یا همراه با جراحی، باعث درمان استرابیسم شوند.
- عینک یا لنزهای تماسی: در صورتی که عیوب انکساری اصلاح‌نشده، مانند دوربینی یا نزدیک‌بینی، دارید، استفاده از عینک یا لنز با کمک‌کردن به شما در بینایی راحت‌تر، تلاش مورد نیاز برای تمرکز توسط چشم‌ها را کاهش می‌دهد و باعث رفع انحراف می‌شود.
مراقبت‌های بعد از عمل انحراف چشم و درمان آن
پس از درمان استرابیسم یا لوچی، نیاز به معاینه چشم در جلسات پیگیری با چشم‌پزشک دارید، تا متوجه شوید درمان‌ها به چه میزان مؤثر بوده و کار بیشتری نیاز است یا خیر
پیشگیری از انحراف چشم در کودکان و بزرگسالان
معمولاً در کودکان، پیشگیری استرابیسم ممکن نیست؛ اما می‌توانید با دو کار، تشخیص زودرس انحراف چشم کودکان و درمان آن در مراحل اولیه را فراهم کنید:
- معاینه چشم منظم
- توجه به علائم چشمی رفتارهای بینایی کودک
در بزرگسالان اما، انجام کارهای زیر، می‌تواند از انحراف چشم پیشگیری کند:
- اصلاح عیوب انکساری، مانند دوربینی، نزدیک‌بینی و پیرچشمی
- مراجعه به چشم‌پزشک برای معاینه چشم در صورت سکته مغزی
- پیگیری درمان و کنترل بیماری‌ای مانند پرکاری تیروئید که منجر به بیرون‌زدگی و انحراف چشم بزرگسالان می‌شود
جمع‌بندی
انحراف چشم یا استرابیسم، به حالتی گفته می‌شود که دو چشم در جهات مختلفی قرار می‌گیرند و حرکت می‌کنند. البته، این اختلال (که بعضاً با اصطلاح «لوچی» شناخته می‌شود.)، می‌تواند همراه با علائمی، مانند دوبینی، خستگی چشم، سختی مطالعه، کج‌کردن سر، یا بستن یک چشم، نیز باشد. تشخیص انحراف چشم کودکان و بزرگسالان با شرح حال، معاینه چشم، به‌خصوص معاینه کاور تست (Cover test) انجام می‌شود. برای درمان نیز، گزینه‌های زیادی، از جمله عینک یا لنز اصلاحی چشم، عمل انحراف چشم، و قطره‌های چشمی، موجود است.
بدون دیدگاه